ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν πιο όμορφο από όλες τις χρονιές. Είχα σταθεί εκεί δίπλα του και παρατηρούσα τους άλ­λους. Η γυναίκα μου, αγχωμένη, έτρεχε πάνω κάτω να σιγου­ρευτεί ότι όλα γίνονταν σωστά. Ο μικρός μου γιος είχε αναλά­βει να τοποθετήσει τα σερβίτσια στο τραπέζι, όπου είχε ήδη στρωθεί το κόκκινο τραπεζομάντιλο, η κόρη μου βοηθούσε στην κουζίνα, ο μεγάλος γιος έδειχνε στην κοπέλα του το σπίτι. Πρώτη φορά ερχόταν, βλέπεις, κι ήταν ακόμα αμήχανη. 

    Πήρα την πρωτοβουλία και πήγα πρώτος και κάθισα στη θέση μου. Με τη βοήθεια των παιδιών η γυναίκα μου έφερε την πιατέλα με το ψητό, τις σαλάτες, τα τυριά. Κάθισαν όλοι στις θέσεις που τους έδειξε, σερβιρίστηκαν, είπαν τα «καλωσό­ρισες» και τα «καλώς σας βρήκα», τα «χρόνια πολλά». Το δικό μου πιάτο έμεινε άδειο. Δεν πεινούσα, έτσι κι αλλιώς. Όταν όμως ο μεγάλος σέρβιρε κρασί, έβαλε και στο ποτήρι μου. Η κοπέλα του έσκυψε τότε και κάτι του ψιθύρισε. Έγειρα προς το μέρος τους και το άκουσα κι εγώ. 

    «Περιμένετε κανέναν;» τον ρώτησε. 

    Την άκουσε και η γυναίκα μου και είδα που βούρκωσε. Το έκρυψε όμως.

   «Είναι η θέση του πατέρα μου», είπε ο μεγάλος. «Τον χάσα­με πρόπερσι, ανήμερα τα Χριστούγεννα». 

   Σήκωσαν τότε συγκινημένοι τα ποτήρια και ήπιαν στη μνή­μη μου. Κοίταζαν όλοι προς τα μένα, αλλά δεν με έβλεπαν.

ΤΟ ΠΑΡΑΜΙΛΗΤΟ ΕΝΟΣ ΣΥΛΛΕΚΤΗ... (2)

...ΚΑΘΩΣ ΤΑΚΤΟΠΟΙΕΙ ΑΧΡΗΣΤΑ ΚΑΙ ΕΥΤΕΛΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Καλοκαίρι. Η φωλιά, ριγμένη από χέρι παιδικό στη ρίζα της ελιάς, έμοιαζε γκρεμισμένο σπίτι. Τη σήκωσε, τη χάιδεψε και ήταν ακόμα ζωντανή. Όπως ήταν τότε ζωντανά τα σπίτια μας και μας θυμούνταν, και μας χαμογελούσαν όταν μας έβλεπαν από μακρυά.
Χαϊδεύαμε τους τοίχους του παλιού σπιτιού καθώς στεκόμασταν στην πόρτα και άνοιγε πριν ακόμα βρούμε τα κλειδιά.

Κάποια κλειδιά δεν έχουν πόρτα πια. Πάει, χάθηκε. Κάποια άλλα έχουν φτιαχτεί για να κλειδώνουν τελευταία φορά όταν φεύγεις. Μετά στομώνουν. Τότε τα σπίτια μας ξεχνούν. Όταν γυρίσουμε, ακόμα κι αν ανοίξει σπάζοντας η σκεβρωμένη πόρτα, το σπίτι θα είναι υγρό και κρύο και όσο κι αν του χαϊδέψουμε τους τοίχους δεν θα ημερέψει. Και το σκοτάδι του το μαύρο δεν το διαλύουν χίλια κεριά.

Μικρά κεριά. Μεγάλες σκιές, που περπατούν στους τοίχους και απαγγέλλουν:

"Του μέλλοντος οι μέρες... Οι περασμένες μέρες..."

Φύγετε σκιές! Φαντάσματα σωπάστε! Μονάχα λίγο φως ακόμα, μια μικρή παράταση, κι ίσως προλάβουμε να πούμε όσα δεν είπαμε, να γράψουμε όσα πρέπει. Μαζί με εκείνο το παιδί που σκυμένο στο τραπέζι με τη φορμάικα σφίγγει στο χέρι τα μολύβια του.




Μολύβια σαλιωμένα με τη γλώσσα για να γράφουν όμορφα στο μπλε τετράδιο. Μολύβια σπασμένα, δαγκωμένα, που έλιωσαν να γράφουν, σε χέρια ξυλιασμένα από το κρύο του χειμώνα, στο σπίτι που τον αγαπούσε κι ας μην ήξερε πώς να του το πει.

Χειμώνας. Μετράω και οι πόρτες που έκλεισα είναι πιο πολλές από όσες άνοιξα. Πώς γίνεται;
Το σπίτι κοιτάει αλλού αδιάφορα. Θα ξύσω επιμελώς τα μολυβάκια και θα γράψω. Κρατάνε ακόμα τα κεριά, φωτίζει λίγο, ίσως προλάβω. Αρκεί να βρω τους παραλήπτες.









Το πρώτο μέρος εδώ

ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕ ΤΟ ΜΗΤΣΟ

Κυριακή πρωί, καθόμασταν στο κατώφλι της κυρα Φώτως. Οι υπόλοιποι είχαν πάει άρον άρον στην εκκλησία με τις μανάδες τους. Είπαμε όσα είχαμε να πούμε για τα ποδοσφαιρικά -εγώ για Γιούτσο και Σιδέρη, αυτός για Νεστορίδη και Παπαϊωάννου-, είχαμε αρχίσει και βαριόμασταν.

"Έχεις καμιά χαρτοσακούλα σπίτι;" μου είπε ο Μήτσος. Πήγα και έφερα. Χώσαμε μέσα μια κοτρόνα, τσακίσαμε την άκρη της σακούλας να μη φαίνεται και την αφήσαμε στη μέση του δρόμου. Ο πρώτος άτυχος ήταν ο Αντώνης, ο μπακάλης. Περνώντας είδε μπροστά του τη σακούλα, πήγε να την κλωτσήσει αδιάφορα, τσάκισε το πόδι του. Έβρισε και μας κοίταξε καχύποπτα. Εμείς κάναμε πως ήμασταν απασχολημένοι να μετράμε τις κάρτες της Μέλο. Έφυγε κουτσαίνοντας. Ο δεύτερος ήταν ένας μάγκας από την επάνω γειτονιά. Κατέβαινε τρέχοντας, κάνοντας μόνος του τσαλίμια με τη μπάλα, κλώτησε επιδέξια και τη σακούλα, βρέθηκε κάτω με τα γόνατα γδαρμένα. Αυτός, που ήξερε το κόλπο, μας ψυλλιάστηκε, μας έβρισε κι έφυγε με την απειλή πως θα φέρει κι άλλους να μας πλακώσουν.

Η σακούλα είχε σκιστεί. "Έχεις καμιά μισίνα;" είπα τότε στο Μήτσο. Πήγε κι έφερε. Απλώσαμε τη μεσινέζα, την τεντώσαμε, δέσαμε τη μιαν άκρη της στο στύλο του ηλεκτρικού, την άλλη στο σίδερο για τις λάσπες. Κρυφτήκαμε στη γωνία και κρυφοκοιτάζαμε ποιος θα έρθει. Για ατυχία μας, είδαμε που κατέβαινε ο Τάσος ο τσαγκάρης. Αυτόν δεν τον χωνεύαμε, ούτε κι αυτός μας χώνευε, και από τη μέρα που μια καραβολίδα του Ηλία είχε σπάσει το τζάμι του μαγαζιού του ήμασταν σε πόλεμο. Κοιταχτήκαμε με το Μήτσο, δεν χρειάστηκε να πούμε τίποτα, το βάλαμε στα πόδια. Πριν στρίψουμε στην άλλη γωνία, γυρνώντας το κεφάλι τον είδαμε πεσμένο κάτω, να ετοιμάζεται να σηκωθεί για να μας κυνηγήσει. Τρέξαμε με την ψυχή στα δόντια, ανεβήκαμε στο Μπεντένι. Εκεί, κάτσαμε κάτω από ένα πεύκο να ξελαχανιάσουμε, προσεκτικά να μην πατήσουμε καμιά καπότα.

"Έχεις σπίρτα;" με ρώτησε ο Μήτσος. Είχα. Δεν κάπνιζα αλλά ένα κουτί σπίρτα ήταν πάντα χρήσιμο. Έβγαλε από την τσέπη του ένα σπιρτόκουτο κι αυτός. Ήταν γεμάτο με μπαρούτι, από αυτό που μαζεύαμε από τα πυρομαχικά που ήταν σπαρμένη η πόλη. Άναψα ένα σπίρτο, φυσούσε όμως λίγο κι έσβησε. Σκύψαμε πάνω από το κουτάκι, κάναμε απάγκιο με τα χέρια μας, άναψα άλλο σπίρτο, το έφερα πάνω στο μπαρούτι. Ακούστηκε ένα δυνατό "μπραφ" και ήρθε η φλόγα και μας πήρε τα πρόσωπα. Πεταχτήκαμε πάνω και το βάλαμε στα πόδια, εγώ από δω κι ο άλλος από κει. Για πότε βρέθηκα στο σπίτι, ούτε που κατάλαβα. Με είδε η μάνα μου και τρόμαξε. Τα φρύδια μου, τα ματοτσίνορα, τα μαλλιά, όλα καψαλιασμένα. Με τράβηξε στο σπίτι του Μήτσου, το ίδιο χάλια ήταν κι αυτός. Ανάστατη κι η μάνα του. Φάγαμε την κατσάδα της ζωής μας.

Το απόγευμα το σοκ είχε περάσει. Μαζευτήκαμε να παίξουμε μονότερμα. Σε άλλη ομάδα εγώ, σε άλλη ο Μήτσος. Στον τοίχο ενός άδειου σπιτιού είχαμε ζωγραφίσει με κιμωλία το τέρμα. Όλα καλά κι ωραία, ώσπου σούταρα ένα ψηλοκρεμαστό κι η μπάλα πήγε στη γωνία. "Γκολ!" λέω εγώ, "έξω" λέει ο Μήτσος. "Να ρε, εδώ είναι το σημάδι από τη μπάλα", "τι λε ρε", λέει αυτός, "εδώ είναι το σημάδι, αυτό είναι παλιό". Με τα πολλά πιαστήκαμε στα χέρια, μου δίνει μια μπουνιά και μάτωσε το χείλι μου. Πιάνω το αίμα εγώ, γίνομαι έξαλλος. Με βλέπει ο Μήτσος να έχω αγριέψει, τρέχει να φύγει. Τρέχω κι εγώ ξοπίσω του, μα αυτός ήταν πιο ψηλός, στο τρέξιμο δεν τον έφτανα, μου ξέφυγε.

Το βράδυ, τον είδα να κάθεται πάλι στης κυρα Φώτως. Πήγα και στάθηκα μπροστά του. Με κοίταξε προκλητικά.

"Στο μάτωσα το χείλι έτσι; Για να μάθεις να μη μου κάνεις το μάγκα".

"Χέστηκες όμως. Το έβαλες στα πόδια για να μη σε πιάσω".

"Γιατί, κι αν με έπιανες τι θα μου έκανες".

Έδωσα τόπο στην οργή.

"Έχεις άλλη μισίνα;"

Πήγε κι έφερε. Δέσαμε τη μια άκρη στο ρόπτρο της πόρτας της κυρα Ελένης. Ένα μπρούτζινο χεράκι ήταν. Κρυφτήκαμε στη γωνία και τραβήξαμε τη μισίνα. Βγήκε η κυρα Ελένη να δει ποιος χτύπησε, δεν είδε κανένα, έκλεισε την πόρτα. Ξανά εμείς. Δυο τρεις φορές έγινε αυτό, ώσπου άπλωσε το χέρι και κατάλαβε τι γίνεται. Το βάλαμε στα πόδια. Όταν απομακρυνθήκαμε αρκετά, καθίσαμε καταμεσής στο δρόμο και γελάσαμε με την ψυχή μας. Ήμασταν ευτυχισμένοι.

Μετά είπαμε ένα γεια και πήγαμε στα σπίτια μας. Την άλλη μέρα είχαμε σχολείο.

ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

(Κείμενο που διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου "Στους δρόμους - ως εις ουδεμίαν πολιτείαν ανήκοντες" της Ισμήνης Καρυωτάκη, 26/10/2017)

Το “Στους δρόμους” είναι ένα βιβλίο αυτοβιογραφικό και συχνά εξομολογητικό. Η Ισμήνη μας αφηγείται όσα σημαντικά συνέβησαν σε αυτήν και μια μικρή ομάδα ανθρώπων, σε μια περίοδο ούτε πέντε χρόνων. Οκτώβρης του ‘72 – Απρίλης του ‘77. Με τριτοπρόσωπο λόγο, κρατά τη νηφαλιότητα της χρονικής απόστασης, δίνοντας χώρο σε όλα τα πρόσωπα, ώστε να εκφραστούν οι σκέψεις τους, να φωτιστούν τα κίνητρά τους και να ολοκληρωθούν σαν χαρακτήρες. Ωστόσο, πίσω από αυτή την φαινομενικά αποστασιοποιημένη αφήγηση-μαρτυρία εξακολουθεί να πάλλεται ζωντανή η συναισθηματική φόρτιση και υπολανθάνει ακέραια η συγκίνηση.

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα διακρίνει, σαν φευγαλέο κλείσιμο του ματιού, ότι δυο φορές η Ισμήνη, η Δεσμίνα του βιβλίου, αφήνεται να αφηγηθεί σε πρώτο πρόσωπο, σε μονολόγους που απευθύνονται στον Σείριο. Αυτή η απεύθυνση σε αυτόν που λείπει, στον Σείριο, είναι νομίζω ο βαθύς πυρήνας του βιβλίου, το έρμα του -αν το βιβλίο είναι καράβι και οι ήρωες οι ταξιδιώτες του-.

Γιατί το “Στους δρόμους” είναι πρωτίστως η ιστορία ενός έρωτα, του έρωτα της Δεσμίνας με τον Σείριο, ενός έρωτα που γίνεται και η αιτία να τον ακολουθήσει στη φυγή του. Γύρω από αυτόν, πρόσωπα δορυφόροι κινούνται σε κοντινές τροχιές και λιγότερο ή περισσότερο, με τον τρόπο του το καθένα, επηρεάζουν το ταξίδι του. Άλλοτε απλά το συνοδεύουν κι άλλοτε τα βαρυτικά πεδία τους νοηματοδοτούν και διαμορφώνουν την συνθήκη του, πυροδοτούν τις εξελίξεις, και οι ήρωες απομακρύνονται και ξανασμίγουν. Είναι ένας δύσκολος έρωτας σε μια δύσκολη εποχή, που ποτέ δεν είναι δεδομένος και δοκιμάζεται καθημερινά σε αντίξοες συνθήκες, στους δρόμους της εξορίας.

Είμαστε στο 1973. Χούντα, αντίσταση, φυλακές, βασανιστήρια. Η αυτοεξορία είναι για τους κυνηγημένους η τελευταία ελπίδα διαφυγής. Ο Σείριος αποφασίζει να φύγει στο Παρίσι και η Δεσμίνα, που τον γνώρισε λίγους μήνες πριν, τον ακολουθεί πρόθυμα σε αυτή την περιπέτεια. Από μια χώρα που τους κυνηγάει σε μια άλλη που τους είναι ξένη. Εκεί όπου μια μικρή κοινότητα εμιγκρέδων, ένας μικρόκοσμος διαφορετικών, αλλά όμοιων στη διαφορετικότητα που τους καθορίζει, ανθρώπων συμβιώνει και δένεται με ισχυρούς δεσμούς. Εξόριστος για τους δικούς του λόγους ο καθένας, άλλος κυνηγημένος, άλλος από έρωτα, άλλος ταγμένος κάπου, όλοι τους όμως έχοντας την εξορία μέσα τους και όλο τον κόσμο τους σε μια βαλίτσα. Η Ισμήνη τους παρακολουθεί με αγάπη, δίχως φωτοστέφανο, στην καθημερινότητά τους, ανίσχυρες αλλά πεισματικές μονάδες, σε ένα κόσμο που προσπαθούν, θα ήθελαν, μα δεν μπορούν να αλλάξουν. Ο καθημερινός αγώνας και η επινόηση τεχνασμάτων για την επιβίωση στον ξένο τόπο, η αγωνία για αυτά που άφησαν πίσω τους, η νοσταλγία, οι ατέρμονες και ατελέσφορες πολιτικές συζητήσεις, η σύγκρουση της ουτοπίας με το ρεαλισμό και του προσωπικού με το πολιτικό, τα ερωτικά αδιέξοδα, συνθέτουν την κατάστασή τους, προσωρινή αλλά καθοριστική για την υπόλοιπη ζωή τους.

Είναι η εποχή που ακόμα ανθίζουν όλα τα λουλούδια, λίγο πριν τα πιο άγρια από αυτά, όσα δεν ευδοκιμούν σε θερμοκήπια, μαραθούν. Όλος ο κόσμος βράζει, από την Ελλάδα ως τη Χιλή. Ο κόσμος μπορεί να αλλάξει, λένε, οι σχέσεις μπορούν να αλλάξουν, αρκεί να αγωνιστούμε γι’ αυτό. Η Δεσμίνα παρακολουθεί με θαυμασμό αυτές τις παθιασμένες συζητήσεις προσπαθώντας να καταλάβει και να συμμεριστεί τον ενθουσιασμό τους.

Μετά, θα έλθει η πτώση της χούντας, το τέλος της εξορίας και η επιστροφή στην πατρίδα. Οι υπερβολικές ελπίδες για μια ριζικότερη αλλαγή διαψεύδονται γρήγορα και ο αρχικός ενθουσιασμός, αφού εκτονωθεί σε ογκώδεις συναυλίες, κατακάθεται. Για τους εμιγκρέδες που επιστρέφουν αρχίζει η προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα και η προσπάθεια να σβήσουν τα σημάδια της εξορίας. Να βρουν μια νέα κανονικότητα και να συμφιλιωθούν, πρώτα με τον εαυτό τους και ύστερα με τη ζωή.

Ο έρωτας λοιπόν από τη μια, η εποχή και ο τόπος από την άλλη, όλα σημαδεμένα από το “δρόμο”. Το ανέστιο των φυγάδων είναι και το ανέστιο της ψυχής τους καθώς πορεύονται μαζί και χώρια, ψάχνοντας σημείο συνάντησης και συγχρόνως αυτοπροσδιορισμού, εκείνο το δέσιμο που δεν θα αναιρεί τη διαφορετικότητα. Οι “δρόμοι” του βιβλίου δεν είναι μόνο οι δρόμοι της εξορίας είναι και οι εσωτερικές διαδρομές αυτών των ανθρώπων, που αγωνιούν να φτάσουν κάπου, όπως και να το λένε αυτό. Πατρίδα, επανάσταση, έρωτα. Το βιβλίο είναι μια εκ των έσω μαρτυρία, ευαίσθητη και διαφωτιστική, για αυτή την εποχή και αυτό τον κόσμο.

Η Ισμήνη, εκτός από εξαιρετική συγγραφέας -και πολλά άλλα-, είναι αρχιτέκτονας και σκηνογράφος. Βλέπει τους τόπους και τους χώρους με άλλο μάτι και αυτό βγαίνει αβίαστα στη γραφή της. Στις περιγραφές της οι τόποι ζωντανεύουν και συνομιλούν κι έτσι αυτό είναι ένα βιβλίο που δεν το διαβάζεις μόνο, το βλέπεις κιόλας, σαν εκείνα τα εικονογραφημένα που γυρίζεις τη σελίδα και ξεδιπλώνουν τρισδιάστατα τα κτίρια και τα τοπία, και βρίσκεσαι έξαφνα να περπατάς σε ένα ξωκλήσι στο Ζεφύρι, σε μια πλατεία στη Μπολόνια, στις υπαίθριες αγορές και τα καφέ του Παρισιού. Από τη γέφυρα του σταθμού Λαρίσης σε μια άλλη γέφυρα στο Σηκουάνα και από το ημιυπόγειο των Εξαρχείων στον πέμπτο όροφο μιας παλιάς πολυκατοικίας στο Μαραί. Με σχεδόν μόνιμη υπόκρουση από την αρχή ως το τέλος του ταξιδιού, εκτός από σημαδιακά τραγούδια, τον ήχο μιας επίμονης και μελαγχολικής βροχής.

Όμως μια άλλη εικόνα δίνει τον τόνο, ταξιδεύει από το Παρίσι στην πλατεία των Αέρηδων και κλείνει το βιβλίο. Η εικόνα του ακροβάτη που ισορροπεί σε ένα σκοινί. Αυτός ο ακροβάτης που φαινομενικά αδιάφορος για όσα γίνονται στο δρόμο εκτελεί με ηρεμία το νούμερό του, θα μπορούσε να είναι η ίδια η Δεσμίνα, καθώς ισορροπεί με προσήλωση πάνω από το κενό και αναμετριέται στα ίσα με τους φόβους και τις επιθυμίες της. Το σκοινί είναι ο δικός της δρόμος της εξορίας, ένα πέρασμα κι ένας “μη τόπος” όπως εκείνη η γέφυρα μια νύχτα πάνω από το σταθμό Λαρίσης. Και το βιβλίο είναι ο αναστοχασμός αυτού του προσωπικού της ταξιδιού στους δρόμους της “εξορίας”, εκεί που ενώ δεν ανήκεις πουθενά και τίποτα δεν σου ανήκει διεκδικείς τα πάντα, με πάθος αλλά και τη μοναχική ηρεμία ενός σχοινοβάτη καθώς αυτός ισορροπεί πάνω από το κενό.

ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ

Από τη νύχτα εκείνη η ζωή μου άλλαξε εντελώς. Δεν ξέρω πια τι θα μου ξημερώσει, ούτε ποιος είμαι. Δεν κάνω σχέδια, όλα είναι ρευστά και προσωρινά για μένα. Και το χειρότερο, αν με ρωτήσετε, είναι που δεν είμαι σίγουρος αν τότε άλλαξε πραγματικά η ζωή μου ή αν απλώς αυτό που γράφω εδώ πάντα συνέβαινε εν αγνοία μου, πάντα ήμουν κάθε μέρα κι άλλος, και απλά το συνειδητοποίησα μόνο όταν άρχισα να γράφω και να κρατώ σημειώσεις κάθε πρωί πριν σβήσουν εντελώς από τη μνήμη μου όσα συνέβαιναν τις νύχτες.

Όλα είναι γραμμένα σ' αυτό εδώ το σημειωματάριο, που όταν το ανοίγω και διαβάζω όσα έγραψα λίγες ώρες πριν, είναι σαν να τα βλέπω πρώτη φορά, σαν να τα έχει γράψει κάποιος άλλος. Ευχαρίστως σου το δίνω, να απαλλαγώ από αυτό μια και καλή. Έτσι κι αλλιώς σκόπευα να το κάψω. Γιατί αν δεν είχα αρχίσει από εκείνη την καταραμένη μέρα τη συνήθεια να ξυπνάω με την έγνοια να γράφω όσα θυμόμουν από τα όνειρα, θα ζούσα μια ήρεμη ζωή. Τι κι αν ήμουν διαφορετικός κάθε μέρα; Έτσι κι αλλιώς, δεν θα το ήξερα. Θα ζούσα άπειρες ζωές σε άπειρα παράλληλα σύμπαντα και σε όλες θα ήμουν ξέγνοιαστος. Κανέναν από τους πολλούς εαυτούς μου δεν θα βασάνιζε το άγχος που με βασανίζει τώρα, οι σκόρπιες αναμνήσεις που έχω καταγράψει από άλλες ζωές, κι όλα τα σχετικά ερωτήματα, ποιος είμαι δήθεν και που πάω και όλα αυτά τα υπαρξιακά.

Στις 18 Οκτωβρίου του 2017, λοιπόν, ξύπνησα τη νύχτα και το φως ήταν αναμμένο. Σηκώθηκα για να το σβήσω, απορημένος που το είχαμε αφήσει έτσι. Η Στέλλα, δίπλα μου, κοιμόταν βαθιά σε στάση εμβρύου. Το σεντόνι είχε γλιστρήσει και φαίνονταν τα πόδια της ως πάνω. Μου φάνηκε τόσο όμορφη σ αυτή τη στάση που αυτόματα πήρα το κινητό και την τράβηξα μια φωτογραφία. Ξάπλωσα δίπλα της και την αγκάλιασα, Ξύπνησε τότε και πετάχτηκε μακρυά μου.

"Μη!" φώναξε και με κοιτούσε ταραγμένη. Σηκώθηκε και κόλλησε στον τοίχο. Κοιτούσε γύρω της σαν να μην είχε ξαναδεί το δωμάτιό μας.

"Τι σου συμβαίνει;" ρώτησα, "είσαι καλά;"

Σιγά-σιγά φάνηκε να ηρεμεί, η αναπνοή της έγινε κανονική. Ήρθε και ξάπλωσε ξανά. Μακρυά μου όμως, κι όταν δοκίμασα να την αγγίξω έσπρωξε βίαια το χέρι μου.

"Σβήσε το φως", μου είπε, "έλα να κοιμηθούμε".

Έκανα όπως μου είπε. Μια ανησυχία με έτρωγε όμως, μια αίσθηση ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Μείναμε να κοιτάμε το ταβάνι. Τότε μου μίλησε.

"Ποια είμαι, ξέρεις;"

"Η Στέλλα, η γυναίκα μου, αν και ομολογώ πως η συμπεριφορά σου με ξενίζει κάπως".

 Αναστέναξε.

"Όχι δεν είμαι αυτή που λες. Το όνομά μου είναι Μαρία, δεν είμαι η γυναίκα σου. Αυτή τη στιγμή ονειρευόμαστε κι έτυχε να συναντηθούμε στα όνειρά μας. Πρέπει να κοιμηθούμε πάλι, μόνο έτσι θα γλυτώσουμε".

Απέδωσα τα λεγόμενά της στο ότι πράγματι ζούσε ένα έντονο όνειρο πριν την ξυπνήσω κι ήταν ακόμα βυθισμένη μέσα του. Είχα το νου μου μήπως και ξυπνήσει το μωρό στο δίπλα δωμάτιο από τις μιλιές μας, έτσι δεν έδωσα συνέχεια, έκλεισα τα μάτια και μετά από πολλή ώρα κατάφερα να κοιμηθώ.

Ξύπνησα το πρωί και η Στέλλα δεν ήταν δίπλα μου. Σηκώθηκα, την αναζήτησα, δεν ήταν πουθενά. Δοκίμασα να την ψάξω στο δωμάτιο του παιδιού, αλλά αυτό στάθηκε αδύνατον. Γιατί δωμάτιο παιδιού δεν υπήρχε! Τριγυρνούσα στο άγνωστο σπίτι σαν σε λαβύρινθο. Η έντονη ανησυχία είχε ξανάρθει κι έγινε πανικός, τα τελευταία λόγια της ηχούσαν στο μυαλό μου ακόμα. Άνοιξα τη ντουλάπα κι έψαξα για τα ρούχα της. Άνοιξα τα συρτάρια και τα άδειασα. Τίποτα, μόνο δικά μου ρούχα. Άρχισα τότε να αμφιβάλλω. Προσπάθησα να τη θυμηθώ. Έφερα στο μυαλό μου κάπως την εικόνα της και προσπάθησα να την εντάξω στη ζωή μου. Άνοιξα το σημειωματάριο που βρέθηκε μπροστά μου κι άρχισα να γράφω. Όσο σκεφτόμουν, τόσο ξεθώριαζαν αυτά που πάσχιζα να συγκρατήσω, λες και τα έσβηνε η προσπάθεια να τα επαναφέρω, χάνονταν τη στιγμή που τα ανέσυρα από το κουβάρι με τις μνήμες. Όπως συμβαίνει με τα όνειρα. Συγχρόνως άλλες μνήμες έρχονταν που διέγραφαν αυτές κι όταν πια τέλειωσε αυτή η διαδικασία ήμουν άλλος, είχα επιστρέψει πλήρως στην κανονικότητα, το σπίτι μου ήταν γνώριμο, δεν είχα βέβαια ούτε γυναίκα ούτε παιδί, δεν ήμουν μηχανικός αυτοκινήτων αλλά υπάλληλος σε ασφαλιστική εταιρεία. 

Γύρισα από τη δουλειά το βράδυ. Όλα κανονικά, η καθημερινή ρουτίνα. Δεν με είχαν απασχολήσει καθόλου όσα έγιναν την προηγούμενη νύχτα, και θα είχα για πάντα ξεχάσει και απωθήσει εντελώς εκείνη τη δεύτερη φανταστική ζωή που είχε διεισδύσει από μια μικρή ρωγμή στην υποτιθέμενη κανονική, αν δεν έβρισκα ανοιχτό το σημειωματάριο στο κομοδίνο. Ξάπλωσα κι άρχισα να διαβάζω όσα είχα γράψει το πρωί. Τα βρήκα διασκεδαστικά. Περίεργο όνειρο σκεφτόμουν, είναι χρήσιμο να γράφει κανείς τα όνειρά του, έτσι καταλαβαίνει πολλά για τον εαυτό του. Διαβάζοντας νύσταξα, μου έπεσε από τα χέρια. Μα μόλις είχε αρχίσει να με παίρνει ο ύπνος, χτύπησε το κουδούνι. Σηκώθηκα και κοίταξα από το ματάκι. Ένας άγνωστος ήταν, ψηλός, ξερακιανός. Μισάνοιξα, χωρίς να βγάλω την αλυσίδα.

"Καλησπέρα, μου είπε "ψάχνω μια γυναίκα".

"Τι λέτε κύριε, είστε σοβαρός νυχτιάτικα;"

"Σας ζητώ συγγνώμη αλλά έχω την εντύπωση, χωρίς να μπορώ να το αποδείξω ότι πέρασε εδώ τη νύχτα της χθες".

"Ζω μόνος μου" του απάντησα "Γυναίκα έχει να πατήσει εδώ δυο χρόνια".

"Με συγχωρείτε πάλι, σας καταλαβαίνω, αλλά εγώ την ψάχνω πέντε χρόνια, τρεις μήνες και τέσσερις νύχτες ακριβώς, μαζί με τη σημερινή. Τέλος πάντων, αν τύχει και τη δείτε, πέστε της σας παρακαλώ πως την ψάχνω, ας δοκιμάσει να με ονειρευτεί απόψε. Έχει και πανσέληνο, είναι ό,τι πρέπει. Να, αυτή εδώ είναι. Μαρία τη λένε".

Κι έβγαλε από την τσέπη μια φωτογραφία και μου έδειξε. Ύστερα με καληνύχτισε ευγενικά και μπήκε στο ασανσέρ. Άρπαξα το κινητό και έψαξα τη φωτογραφία που, σύμφωνα με τις σημειώσεις, είχα τραβήξει στον ύπνο μου. Τη βρήκα, εκεί ήταν. Δεν είχα κάνει λάθος, ήταν η ίδια με τη φωτογραφία που μου έδειξε. Τι μου συνέβαινε; Δεν ήταν όνειρο λοιπόν; Μήπως τώρα ονειρευόμουν; Κι αν έπεφτα να κοιμηθώ θα ξύπναγα ή θα βυθιζόμουν σε ακόμα πιο βαθιά όνειρα; Υπήρχε μόνο ένας τρόπος να το μάθω.

Με ξύπνησε το ξυπνητήρι κι ένα σκούντημα.

"Ξύπνα, έχουμε αργήσει!"

Άνοιξα τα μάτια και είδα έναν άντρα γύρω στα εξήντα πέντε να στέκεται πάνω από το κρεβάτι. Μου τράβηξε τα σκεπάσματα.

"Σήκω σου λέω, κοντεύει οκτώ. Πότε θα ανοίξουμε το μαγαζί;"

Το μαγαζί; Ποιο μαγαζί; Κι αυτός ποιος ήταν; Γύρω μου το δωμάτιο μου φαινόταν ξένο. Προσπάθησα να βάλω σε τάξη το μυαλό μου. Είδα το σημειωματάριο δίπλα, το άνοιξα και άρχισα να γράφω. Γρήγορα για να μην ξεχάσω τίποτα. Με λεπτομέρειες. Για τον παράξενο άντρα που μου χτύπησε την πόρτα, τη φωτογραφία, το ξυπνητήρι που είχα βάλει για να πάω νωρίς στη δουλειά και να τελειώσω εκείνη την... Στη δουλειά; Ποια δουλειά; Υπάλληλος ασφαλιστικής; Καλό κι αυτό!

"Μια στιγμή, πατέρα", φώναξα, "έρχομαι!" ντυνόμουν και συγχρόνως έγραφα. Θυμόμουν αμυδρά ένα ψηλό κτίριο, ένα γραφείο, τους συναδέλφους... Αλήθεια, δεν θυμόμουν κανενός το πρόσωπο, και από τη δουλειά όσο κι αν προσπαθούσα δεν το κατάφερνα να βρω ακριβώς τι ήταν αυτό που έκανα εκεί, όλο και ξεγλιστρούσε ώσπου χάθηκε εντελώς, ενώ το μαγαζί, μάλιστα, αυτό τώρα έγινε χειροπιαστό και με άγχωσε. Τι με είχε πιάσει, έπρεπε να πάω να ανοίξω το κρεοπωλείο γρήγορα, αλλιώς θα έχανα όλους τους πρωινούς πελάτες. Μεγάλη ζημιά. Παράτησα το σημειωματάριο -τι το ήθελα πρωί-πρωί;- έριξα λίγο νερό στο πρόσωπό μου κι έφυγα τρέχοντας.

"Πάω πατέρα, έλα αργότερα εσύ".

Γύρισα στην παλιά μας μονοκατοικία ψόφιος. Άφησα τον πατέρα μου να κοιμάται στην τηλεόραση και ξάπλωσα. Με πήρε αμέσως ο ύπνος. Μα πάλι ξύπνησα τη νύχτα. Το φως ήταν αναμμένο και ένα χέρι ακουμπούσε βαρύ στο στήθος μου. Μια σφυριχτή ανάσα ακουγόταν, μύριζε σκόρδο. Πετάχτηκα όρθιος. Μια άγνωστη γυναίκα στο κρεβάτι με κοιτούσε με απορία τρίβοντας τα μάτια.

"Τι έπαθες;" μου είπε. "Πάλι εφιάλτη έβλεπες; Έλα κοιμήσου, είναι αργά". Και γύρισε πλευρό.

Έριξα μια ματιά τριγύρω. Άγνωστο το δωμάτιο, άγνωστο το σπίτι. Τρέμοντας έσβησα το φως και ξάπλωσα στην άκρη.

"Ποιος είμαι, ξέρεις;" τη ρώτησα.

Ξεφύσηξε θυμωμένη.

"Ο άντρας μου, που να μην ήσουνα. Ο Μιχάλης ο περιπτεράς, που χρωστάει και της Μιχαλούς. Άντε κοιμήσου, ξημερώνει σε λίγο".

Χτυπούσε δυνατά η καρδιά μου, νόμιζα πως θα πέθαινα.

"Όχι", τόλμησα να της πω, "δεν είμαι ο άντρας σου. Με λένε Νίκο. Απλά έτυχε να συναντηθούμε στα όνειρά μας. Θα κοιμηθούμε τώρα, θα ξυπνήσουμε, κι αντίο".

Κάτι μουρμούρισε.

"Συγγνώμη",  πήρα το θάρρος τότε και συνέχισα, "μήπως έτυχε να περάσει καμιά νύχτα από δω κάποια Μαρία;"

Το χέρι της βγήκε από τα σκεπάσματα και μου έδωσε ένα γερό χαστούκι.

"Μαρία τη λένε λοιπόν τη γκόμενα; Κι έχεις το θράσος να μου το λες; Θα σε κανονίσω το πρωί".

Σκεπάστηκε πατόκορφα και σύντομα άρχισε να ροχαλίζει. Έπρεπε οπωσδήποτε να βγω από αυτό το όνειρο -αν ήταν όνειρο. Έπρεπε δηλαδή να κοιμηθώ; Αυτό είχα καταλάβει. Κοιμήθηκα λοιπόν. Μα το πρωί που ξύπνησα... Αχ θεέ μου το πρωί που ξύπνησα...

Τέλος πάντων, αφεντικό. Μη στα πολυλογώ και σε κουράζω. Από τότε έχουν περάσει πολλές νύχτες. Σκέψου, σε καθεμιά από αυτές ξυπνούσα κι ήμουν άλλος. Σήμερα ας πούμε, όπως ξέρεις, είμαι οικοδόμος, με λένε Κώστα, και ζω με το συχωριανό μου το Λευτέρη, το μπογιατζή, σε ένα ημιυπόγειο στο Δουργούτι. Δουλειές δεν υπάρχουν και περνάμε δύσκολα. Αύριο δεν ξέρω. Ελπίζω απόψε να ξυπνήσω και να έχω κάπως προοδέψει, να είμαι, ας πούμε, αρχιτέκτονας, βιομήχανος ή έστω υπουργός. Ή συγγραφέας, βρε αδερφέ! Και να έχω δίπλα μου μια όμορφη γυναίκα. Να, σαν εκείνη τη Μαρία ή όπως αλλιώς τη λένε, που έχω ακόμα τη φωτογραφία της στο κινητό μου, αυτή που ήταν η αφορμή να αρχίσουν όλα. Φτάνει να την πετύχω πριν από εκείνο τον ψηλό. Θα ήταν μια παρηγοριά αυτό, ξέρεις. Αν γίνει αυτό, έστω και μόνο για μια μέρα, για κάποιον από τους εαυτούς μου θα είναι για ολόκληρη τη ζωή.

(αφιερωμένο στην Roubini Marini)

Ο ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ

Ούτε θυμόταν πια πόσο καιρό ταξίδευε, ούτε από πού ερχόταν. Νύχτα, έφτασε κάποτε σ’ ένα χωριό. Τα σπίτια ήταν κλειστά, οι δρόμοι σκοτεινοί και η ψυχή του ταραγμένη. Τα βήματά του είχαν ξυπνήσει τα σκυλιά κι αυτά τον γάβγιζαν αγριεμένα πίσω από τις μάντρες. Οι τροξαλίδες* τον ακολουθούσαν, οι κολισαύρες** σέρνονταν ανάμεσα στα πόδια του και χώνονταν στις πέτρες, η σκλώπα*** φώναζε με θλίψη.

    Μια πόρτα άνοιξε, το φως της λάμπας χύθηκε στο δρόμο. Πρόβαλε το κεφάλι της και του έγνεψε να μπει. Μπήκε και στάθηκε καταμεσής στο κρύο δωμάτιο, δεν ήξερε τι έπρεπε να πει και τι να κάνει. Του είπε να κάτσει, του έδειξε την καρέκλα και κάθισε κι αυτή από την άλλη μεριά του τραπεζιού. Καθόντουσαν εκεί αμίλητοι.

    Γύρισε και την κοίταξε. Είχε γεράσει, κόντευε τα ενενήντα.

    «Θες ν’ ανοίξω την τηλεόραση;» τον ρώτησε.

    Της έγνεψε ναι κι αυτή σηκώθηκε, πήγε, την άνοιξε, και γύρισε με το τηλεκοντρόλ.

    «Βάλ’ τη όπου θες», του είπε και του το έδωσε.

    Το άφησε σε ένα σήριαλ κι έδειξε ικανοποιημένη. Κάποια στιγμή τον ρώτησε χωρίς να γυρίσει προς το μέρος του.

    «Θα φύγεις πάλι, έτσι δεν είναι;»

    Της είπε ναι, τι άλλο να της πει;

    «Πρέπει να φας πριν φύγεις. Μη φύγεις νηστικός μέσα στη νύχτα κι αρρωστήσεις».

    Σηκώθηκε και πήγε στην κουζίνα. Έφτιαξε ένα πιάτο με ψωμί, ελιές κι ένα κομμάτι κίτρινο τυρί. Έκοψε μια ντομάτα κι έριξε αλάτι, έφερε κι ένα μπουκάλι με ρακή κι ένα ποτήρι.

    Ύστερα κάθισε πάλι στη θέση της και κοίταζε την τηλεόραση, ρίχνοντας όμως προς το μέρος του κλεφτές ματιές.

    Χτύπησε η πόρτα. Η γριά άνοιξε και μπήκε ένας ψηλός άντρας. Τη χαιρέτησε και τη φίλησε σταυρωτά χωρίς να ρίξει ούτε μια ματιά σ’ αυτόν.

    «Ήρθε ο γιος μου», του είπε αυτή. «Κάτσε να σου βάλω μια ρακή».

    «Άργησε όμως, ξαδέρφη. Τώρα πια είσαι πεθαμένη».

    Δεν του απάντησε η γριά. Του έβαλε τη ρακή και κάθισε πάλι στην καρέκλα της κι έβλεπε τηλεόραση. Ο άντρας δεν έμεινε πολύ, τη χαιρέτησε κι έφυγε αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή.

    «Μπάρμπα Κωστή, έχεις κι εσύ πεθάνει;» έκανε να ρωτήσει πίσω του, μα έσπασε η φωνή του, το μετάνιωσε, δεν είπε τίποτα.

    Σηκώθηκε κι αυτός να φύγει. Την είδε που ήταν βουρκωμένη. Έσκυψε και της φίλησε το χέρι και βγήκε στο δρόμο. Κόσμος πολύς είχε μαζευτεί απέξω τώρα. Του έκαναν χώρο να περάσει και του έσφιγγαν το χέρι. Τους ήξερε όλους, τους θυμόταν. Στη χαρουπιά γύρισε και είδε τη φιγούρα της στο φως της πόρτας. Κρατιόταν από την κάσα κι έγνεφε με το άλλο της χέρι αντίο. Έστριψε κι έφυγε μέσα στα σκοτάδια προς τον ποταμό. Κάπου από κει ακουγόταν τώρα η σκλώπα. Είχε σταθεί και τον περίμενε, είχανε δρόμο ακόμα.

* τροξαλίδα: γρύλος.

** κολισαύρα: ενδημική σαύρα της Κρήτης.

*** σκλώπα: γκιώνης.

(στην Πουπερμίνα)

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Απ' έξω ακούονταν θαμπή

'πό 'να ραδιόφωνο μια λύρα

μέσα μονάχα η βοή

του ανεμιστήρα

-εψές τον πήρα-

Έγραφα ολημερίς σκυφτός

"γνώρισα...", "επήγα...", "είδα..."

και τώρα τα 'σβηνα, ιδού!

λευκή η σελίδα

-άδεια παγίδα-

"Αυτοβιογραφία" θα πω

το κείμενο που έτσι θα μείνει

για πάντα, σκέφτομαι, καθώς

βγαίνει η σελήνη

-άδεια κι εκείνη-

(Ιζιντόρ Μπορ, Ποιήματα που δεν θα έγραφα ποτέ, 2027)

ΣΚΡΑΤΣ

Ο ανεμιστήρας κρέμεται από πάνω του. Ακούει το μουρμουρητό του και πότε πότε ένα τρίξιμο όπως ταλαντώνεται ελαφρά. Τα φτερά του δεν ξεχωρίζουν καθώς γυρνάει αγκομαχώντας. Φαίνεται μόνο ένας άσπρος δίσκος που αιωρείται λίγο κάτω από την οροφή.

Αν ήταν μαύρος, θα ήταν δίσκος βινυλίου. Ένας δίσκος που η βελόνα έφτασε στο τέρμα του κι όμως γυρνάει ακόμα κι ακούγεται το σκρατς κι ο ήχος του μοτέρ που έχει ανάψει. Η μουσική που προηγήθηκε αιωρείται ακόμα στον χλιαρό αέρα και στη σκέψη.

Η ζέστη στεγνώνει τη σκέψη, ιδρώνει τα σώματα. Μα οι επιθυμίες αντέχουν. Κανένα χέρι δεν θα απλωθεί στη βελόνα. Τα χέρια είναι απασχολημένα να χαϊδεύουν. Νωχελικά, όπως αρμόζει στις πολύ ζεστές ημέρες. Αγγίζουν το άλλο σώμα, πάλλοντας επιδέξια τις χορδές οργάνων που πρόθυμα ανταποκρίνονται. Στη μελωδία της μουσικής που προηγήθηκε.

Σώματα ιδρωμένα, σώματα που γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο, το ένα μέσα στο άλλο. Με το ρυθμό του σκρατς στις 33 στροφές.

Ιούλιος ήταν και τότε, ίδια η ζέστη. Τη μουσική που προηγήθηκε, δεν τη θυμάται. Ας ήταν να επιστρέψει, κι ας έβαζε όποιον δίσκο ήθελε εκείνη στο πικάπ. Το σκρατς στο τέλος θα ήταν το ίδιο.

Ο ανεμιστήρας από πάνω του γυρίζει μάταια, η ζέστη είναι ανίκητη. Ο θόρυβός του δυναμώνει ξαφνικά, "δεν θα επιστρέψει!" του φωνάζει, κι ύστερα με ένα τελευταίο σπασμό σωπαίνει. "Καμιά ζέστη δεν μοιάζει με τις άλλες, πίστεψέ με", του ψιθυρίζει, λίγο πριν τα φτερά του σταματήσουν εντελώς και ξεψυχήσει, "καμιά μουσική δεν θα ήταν σαν εκείνη, κι ας την ξέχασες. Τίποτα στη ζωή σου πια δεν θα είναι  το ίδιο".

Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΕΡΙΑ

Γύρω από το σπίτι μας απλώνεται η θάλασσα. Εφτά στενές λωρίδες γης φεύγουν από το σπίτι και βυθίζονται στην ομίχλη. Συχνά τη χάναμε εκεί κι ανησυχούσαμε μήπως την πάρουνε τα κύματα που κάποτε αγρίευαν και σκέπαζαν τον δρόμο. Την περιμέναμε ξάγρυπνοι. Γυρνούσε κουρασμένη, δεν μιλούσε.

    Σύντομα είδε όσα είχε να δει και στα εφτά ακρωτήρια, άκουσε όλα όσα είχε να της πει ο κόσμος μας. Το νησί μας ήτανε μικρό, δεν την χωρούσε πια, ήταν ολοφάνερο. Δεν της έφτανε. Ήθελε το δικό της το ταξίδι, είχε έρθει η ώρα. Ήθελε τη Μεγάλη Στεριά. Το ξέραμε, το βλέπαμε στα μάτια της. Και το δικαιολογούσαμε. Γιατί κι εμείς είχαμε φύγει κάποτε από τα νησιά των γονιών μας και περιπλανηθήκαμε σε ξένα μέρη, ώσπου βρήκαμε το δικό μας.

Τα κύματα έφερναν θαλασσόξυλα στην πόρτα. Τα μάζευε για χρόνια, έφτιαξε ένα μεγάλο σωρό. Με πήρε, μου έδειξε τα ξύλα και μου είπε : "Πατέρα, φτιάξε μου ένα κρεβάτι".

    Εγώ δεν είμαι ξυλουργός. Δεν ξέρω από κρεβάτια. Τα όνειρά μου δεν είναι του ύπνου. Όμως ροκάνισα και γυαλοχάρτισα τα ξύλα όπως μπορούσα, τα έβαψα τα βερνίκωσα, τα κάρφωσα. Της το έδειξα.

    Όταν φτιάχνεις κρεβάτι από θαλασσόξυλα, χωρίς να το καταλάβεις, φτιάχνεις καράβι. Το έσπρωξε στη θάλασσα και αποχαιρετιστήκαμε.

Μέρα παρά μέρα τα κύματα έφερναν στην πόρτα μας μπουκάλια με μηνύματα. "Είμαι καλά", μας έγραφε. Εμείς ανησυχούσαμε. Ξέρουμε πως τα πράγματα είναι δύσκολα εκεί έξω. Η ανάμνηση της θάλασσας φέρνει ναυτία στην αρχή, κάνει τα βήματα ασταθή. Και οι Στεριανοί είναι ξένοι. Μιλούν μια γλώσσα αλλόκοτη και μέχρι να τη μάθεις είναι εύκολο να σε πληγώσουν. Ακόμα κι η καρδιά χτυπάει αλλιώς. Πρέπει να ξέρεις να διαβάζεις τα μάτια, να μάθεις να γυρνάς την πλάτη. Θέλει υπομονή, μέχρι να βρεις εκείνους που θα ταξιδέψετε μαζί. Υπάρχουν όμως, κάποτε θα τους βρεις.

"Δεν είμαι καλά", μας έγραψε μια μέρα. Έβγαλα από την αποθήκη την παλιά μας βάρκα. Τη μπάλωσα, την καλαφάτισα. Τη ρίξαμε στη θάλασσα και βγήκαμε νύχτα στη Μεγάλη Στεριά. Το σπίτι της μύριζε ακόμα θάλασσα, το βρήκαμε εύκολα.

Της μίλησε η μάνα της. Αυτή μιλάει πιο όμορφα. Εγώ δεν ξέρω να μιλάω. Οι λέξεις μου έχουν ρίζες, κλωνάρια δεν βγάζουν. Εκείνη άκουγε.

    Πριν φύγουμε έγειρε το κεφάλι στην αγκαλιά της μάνας της.

    "Γράφεις;" με ρώτησε.

    "Όχι ακόμα".

    "Γράψε κάτι για μένα", μου είπε τότε.
    Κι έτσι κάθομαι τώρα εδώ. Μα τί να γράψω, όλα κάπως στενάχωρα μου βγαίνουν. Κι αυτή δεν πρέπει να στενοχωριέται. Να, αυτό θα πρέπει μόνο να της γράψω. Να μη στενοχωριέται. Γιατί, κι ας μην το νιώθει ακόμα, άρχισε το πιο ωραίο ταξίδι. Η Μεγάλη Στεριά είναι δική της. Και το νησί μας, κι όλα τα νησιά, κι όλος ο κόσμος.

ΕΝΑΣ ΥΠΟΓΕΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Μια κριτική παρουσίαση της "Πλάνης" από τη Μαρία Μοίρα στις Αναγνώσεις της Κυριακάτικης Αυγής.

Ένας υπόγειος κόσμος

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

Έργο της Έρης Δημητριάδη (λεπτομέρεια)

ΜΑΝΩΛΗΣ ΛΥΔΑΚΗΣ, Η πλάνη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 285

      

Στο μυθιστόρημα του Μανώλη Λυδάκη όλα ξεκινούν και τελειώνουν με μια παλιά κιτρινισμένη φωτογραφία, που δείχνει ένα ζευγάρι σε μια πλατεία με ευκαλύπτους και δύο σχεδόν όμοια αγοράκια να κοιτάζουν σοβαρά το φακό. Μια ταλαιπωρημένη φωτογραφία που ταξίδεψε στο χρόνο σε τσέπες, τσάντες και παλιές βαλίτσες, αδιάσειστη απόδειξη ότι κάποτε υπήρξαν δυο παιδιά που ζούσαν μαζί, σ’ ένα σπίτι, σε μια πόλη, σε ένα νησί, στην πραγματική ή φανταστική  Χώρα. 

Όπως και στο προηγούμενο βιβλίο του ο συγγραφέας αξιοποιεί αφηγηματικά την ιδιοσυστασία και την ιστορική και μυθολογική καταγωγή του τόπου του. Η περίκλειστη Παλιά πόλη, εσωστρεφής και απόκοσμη, με τους ετερόνομους μικρόκοσμους εγκιβωτισμένους στη μεγαδομή του ενετικού τείχους, τη λαβυρινθώδη συντακτική δομή και το εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων στοών, αποτελεί το ιδανικό χωρικό πλαίσιο για να εντάξει την πλοκή του μυθιστορήματός του που έχει στοιχεία περιπέτειας, αστυνομικού θρίλερ, ψυχογραφήματος, κοινωνικού σχολιασμού και πολιτικής ίντριγκας.

Στην αφήγηση συμπλέκονται το πραγματικό και το φαντασιακό, το αισθητό και το υπεραισθητό, ο ρεαλισμός και η αλληγορία. Ο ήρωας του, ένας παροπλισμένος αρχιτέκτονας, εμφορούμενος από ακοίμητες ενοχές και τρομώδεις φόβους, παραπαίει και χάνεται στους ασύμβατους κύκλους της μνήμης και της λήθης. Σκοτεινός και μυστηριώδης, απόμακρος και ανεξιχνίαστος σχεδόν υπνοβατεί παγιδευμένος στην κινούμενη άμμο των παραισθήσεων και των εφιαλτών. Η φωτογραφία που θα πέσει στα χέρια του, ενός σπιτιού άγνωστου και ταυτόχρονα ανεξήγητα οικείου, θα τον εμπλέξει ανεπίγνωστα στο αμφιβόλου προθέσεων «Σχέδιο» στο οποίο μετέχει μεταξύ άλλων και ο πατέρας του. Στην φιλόδοξη επιχειρηματική πρόταση, της δήθεν ανάπλασης και εξυγίανσης κάποιας περιοχής της Χώρας, που στην πραγματικότητα  εξυπηρετεί σκοτεινά συμφέροντα και αποσκοπεί στο κέρδος. Αυτή η φωτογραφία του ερειπωμένου διώροφου, που θα βρει στο φάκελο μαζί με άλλες, θα τον ξυπνήσει από τον λήθαργο. Λειτουργώντας σαν αιφνίδιο ανακλητικό σοκ, θα φέρει στην επιφάνεια αδέσποτες αισθητήριες μνήμες και εικόνες ενός άγνωστου παρελθόντος ενταφιασμένες για χρόνια στην κρύπτη του ενδόμυχου εαυτού.

Ενώ η αφήγηση στην αρχή βραδυπορεί καθώς ο ήρωας αδρανεί εγκλωβισμένος σε ένα διαρκές πένθος που τον ναρκώνει και τον αφοπλίζει, όταν αποβιβαστεί από το καράβι στη Χώρα η δράση θα αποκτήσει καταιγιστικούς ρυθμούς και μια ακολουθία από μυστηριώδεις εξελίξεις, απρόβλεπτες ανατροπές και συνωμοσίες θα κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα.

Ο ήρωας για δυο μερόνυχτα κινείται πυρετικά στο σώμα της πόλης ακολουθώντας τις αόρατες διαδρομές της διαπλοκής, της εξουσίας και του χρήματος. Εισβάλλει στην απαλλοτριωμένη περιοχή του Σχεδίου, περιπλανάται στους δρόμους και στα εγκαταλειμμένα από τους κατοίκους τους σπίτια, βλέπει την αγωνία και τη συντριβή τους, συναντά τους εμπλεκόμενους στο έργο, τον Εργολάβο και τον Δήμαρχο, και παράλληλα καταδύεται στις υπόγειες στοές εισδύοντας στα άδυτα ενός απόκρυφου κόσμου, πραγματικού και αλληγορικού, αναζητώντας στο χώρο και στα πρόσωπα τα αποτυπώματα και της δικής του ζωής. Η διασύνδεσή του με το Σχέδιο και η αναζήτηση της ταυτότητάς του θα τον φέρουν αντιμέτωπο με μια σειρά από ευρήματα και αποκαλύψεις που ενώ εξηγούν ταυτόχρονα συσκοτίζουν το απολεσθέν για χρόνια παρελθόν του.

Η μυρωδιά από το γιασεμί, ένα μπλε ποδηλατάκι, δύο συνομήλικα αγοράκια, δυο γυναίκες που διεκδικούν τον ίδιο άντρα, ένα σκοτεινό, υγρό υπόγειο, μια κλειδωμένη ντουλάπα και ένας σχεδόν άγνωστος άντρας, ο πατέρας του. Ο πρώην επαναστάτης, μετέπειτα επιφανής πολιτικός και χρηματιστής που εξαγόρασε την αντιστασιακή του δράση στα χρόνια της δικτατορίας με πολιτική καριέρα, δύναμη και δόξα ξεπουλώντας συντρόφους και ιδεολογίες. Όλα αυτά και άλλα πολλά είναι τα κομμάτια ενός παζλ που τη μια στιγμή συντίθενται δίνοντας μια εναργή εικόνα, για να διαλυθούν αμέσως μετά σε συντρίμμια.

Στο αφηγηματικό σύμπαν του μυθιστορήματος δεν υπάρχει ελπίδα λύτρωσης καθώς η απληστία του χρήματος, η βαναυσότητα της εξουσίας, η διάχυση της διαφθοράς, η ματαιότητα του έρωτα εξαρθρώνουν τα πάντα. Στη Χώρα η ζωή βουλιάζει σε ένα τέλμα δυσώδες και ακίνητο που δεν αφήνει περιθώρια αντίστασης ή διαφυγής. Στο κείμενο η Εταιρεία, το Γραφείο, ο Εργολάβος, ο Δήμαρχος, το Σχέδιο είναι κύρια ουσιαστικά. Πίσω από την ουδετερότητα και την ανωνυμία τους κρύβονται ιδιοτελή οικονομικά συμφέροντα. Ανάλγητοι καιροσκόποι, φίλαυτοι αριβίστες και παντοδύναμοι εξουσιαστικοί μηχανισμοί κινούν τα νήματα. Στον αντίποδα ένας κόσμος υπόγειος, τιμωρός, οργισμένος, απολυταρχικός, κινείται στα όρια. Χειραγωγείται και παραπλανάται, εξεγείρεται και εξοντώνεται. Οι επαναστάτες θα εκτελέσουν τους παράγοντες του Σχεδίου χωρίς να κατορθώσουν να αποκαταστήσουν το δίκαιο ή την ηθική τάξη. Ο θάνατος των ενόχων δεν θα σταματήσει το έργο και οι μπουλντόζες θα συνεχίσουν απτόητες την κατεδάφιση των σπιτιών στη φλεγόμενη Χώρα.

Όταν «η εποχή των ψεμάτων και της πλάνης τελειώσει». Όταν η πίστη των κατοίκων σε ένα δίκαιο αγώνα εξαντληθεί και η απεγνωσμένη αντίσταση στη φαυλότητα και στην ανομία κάποιων ανυπότακτων, μοιραίων και αναλώσιμων, καμφθεί. Όταν το καράβι σαλπάρει, ο ήρωας επιτέλους γαληνεμένος και ελεύθερος θα ταξιδέψει χωρίς αντιστάσεις και αγωνίες για εκεί που δεν υπάρχει ούτε θλίψη, ούτε πένθος. Μόνο σκοτάδι και σιωπή.

Για τη Νήπενθο…

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας

http://avgi-anagnoseis.blogspot.gr/2017/04/blog-post_89.html

Η ΜΟΡΑ

Ήμουν εννιά χρονών όταν πέθανε ο πατέρας μου. Με είχαν διώξει σε μια κατασκήνωση για να μην τον δω πώς φεύγει. Έστειλε τότε αυτός έναν ανεμοστρίφουλα εκεί που ήμουν και με ειδοποίησε. Το έχω διηγηθεί αλλού αυτό.* Μα φαίνεται πως αυτή η ξαφνική αναχώρηση και ο τρόπος που την πληροφορήθηκα –δίχως την αναγκαία προετοιμασία, κάποια κουβέντα αποχαιρετισμού, μια τελευταία ματιά, μια ευχή, μια συμβουλή– άφησε, εκτός από το κενό στην ψυχή μου, και κάποια πόρτα του άγνωστου μισάνοιχτη. Από εκεί είναι που ξεγλίστρησε η Μόρα και ήρθε και τρύπωσε στις νύχτες μου. Δεν ήξερα ακόμα τότε το όνομά της. Το έμαθα αργότερα.

    Στην αρχή ερχόταν κάθε βράδυ. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα, μόνο να περιμένω μες στη φρίκη μέχρι να ’ρθει. Έσβηνε η μητέρα μου το φως και την περίμενα. Ανάσκελα στο κρεβάτι, ακίνητος, κουκουλωμένος, με ορθάνοιχτα τα μάτια κάτω από τις κουβέρτες, πάσχιζα να κρατήσω την ανάσα μου, να μη μ’ ακούσει, μήπως ξεγελαστεί και φύγει. Μα αυτή ερχόταν πάντα.

Άκουγα πρώτα την ανάσα της, σαν ρόγχο. Μετά το θρόισμα από τα μακριά φουστάνια της, το σύρσιμο των ξυπόλητων ποδιών της στο τσιμέντο. Ποτέ δεν τόλμησα να βγάλω το κεφάλι να κοιτάξω, μα ούτε και μπορούσα, γιατί είχα ολόκληρος παγώσει με τον ερχομό της. Ήξερα όμως, το ένιωθα, πότε ήταν γαντζωμένη στο μεγάλο εικονοστάσι, πότε κούρνιαζε κάτω από το κρεβάτι, πότε ερχόταν να καθίσει στο στήθος μου για να με πνίξει.

    Οι επισκέψεις της αραίωσαν κάπως με τα χρόνια. Μα ακόμα κι όταν δεν ερχόταν, ο φόβος μην εμφανιστεί συνέχιζε να κάνει τις νύχτες μου μαρτύριο. Ακόμα και στο φως της μέρας, συχνά έπιανα με την άκρη του ματιού μου κάποια κίνηση ή άκουγα το ρόγχο της και ένιωθα μια κρύα ανάσα στο σβέρκο μου.

Κάποτε, έφηβος ακόμα, έτυχε να μείνω μόνος κάποιες μέρες. Επιστρέφοντας ένα βράδυ, είδα φως στην κουζίνα. Μπήκα και είδα τον πατέρα μου να κάθεται εκεί. Πάνω στο τραπέζι με την ξεφτισμένη φορμάικα είχε ακουμπήσει ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί και δυο ποτήρια. Κάθισα μαζί του. Έβγαλε από την τσέπη του ένα πακέτο Ματσάγγος και μου πρόσφερε. Πίναμε και καπνίζαμε σιωπηλοί. Τον κοίταξα κρυφά. Φαινόταν κουρασμένος, η αρρώστια τον είχε εξαντλήσει. Στο τέλος μίλησε.

    «Έχω πεθάνει, το ξέρεις, έτσι δεν είναι;»

    Έγνεψα ναι.

    «Πρέπει να το πάρεις απόφαση, είσαι μεγάλος πια. Να με ξεχάσεις, όπως ξεχνούν τους πεθαμένους».

    Μείναμε πάλι σιωπηλοί. Ύστερα μου έδειξε το δωματιάκι μου.

    «Πήγαινε να ξαπλώσεις, να ξεκουραστείς».

    Ξάπλωσα στο κρεβάτι μα δεν σκεπάστηκα, ούτε έκλεισα τα μάτια. Δεν άργησε να έρθει. Από τη γωνία εκείνη που ήταν πάντα βυθισμένη στο σκοτάδι, κάτι αναδεύτηκε. Σαν κάποιο πλάσμα –που οι σκιές ήταν η κάπα που το σκέπαζε κι έμενε εκεί κουλουριασμένο ή ήταν το ίδιο αυτή η μαύρη σκοτεινιά– να ξύπνησε από τον ύπνο του. Όπως αναδιπλώθηκε, το λιγοστό φως από το εικονοστάσι χάθηκε. Το πλάσμα αυτό ερχόταν προς το μέρος μου. Δοκίμασα να σηκωθώ, μα είχα ήδη παραλύσει. Το γνώριμο πια ρίγος και η ανατριχίλα κυρίευσε ολόκληρο το σώμα μου και πάγωσα, καθώς πίσω από το βουητό που δεν ήμουν σίγουρος αν ερχόταν από εκείνη τη σκιά ή το γεννούσε το σαλεμένο από τη φρίκη μυαλό μου, ακούστηκε ξανά ο απαίσιος ρόγχος. Το πλάσμα με πλησίαζε κι εγώ το παρακολουθούσα ανήμπορος. Όταν έφτασε στο κρεβάτι, το σκοτάδι γύρω του διαλύθηκε και είδα ένα κοριτσάκι μαυροντυμένο, με ένα πλεχτό σκουφί κι ένα μακρύ φουστάνι. Έβαλε τα χέρια, σκαρφάλωσε και κάθισε στα πόδια του κρεβατιού. Γύρισε το κεφάλι και με κοίταξε.

    Δεν άντεχα το βλέμμα του. Έκλεισα τα μάτια και δοκίμασα ξανά να σηκωθώ. Μα ακόμα κειτόμουν παράλυτος, ούτε ένα δάχτυλό μου δεν μπορούσα να κουνήσω. Πήρα βαθιές ανάσες. Τότε ένιωσα ένα πλάκωμα και ανοίγοντας ξανά τα μάτια είδα τη γριά να κάθεται στο στήθος μου. Το σκουφί σκέπαζε το κεφάλι της με τα αραιά, ξεχτένιστα μαλλιά. Το σταφιδιασμένο πρόσωπό της ήταν σκυμμένο πάνω μου, και όπως κάγχαζε απαίσια άσπριζαν στο σκοτάδι τα λειψά της δόντια. Μου κοβόταν η ανάσα, πέθαινα.

    Τότε ακούστηκε μια βουή που όλο δυνάμωνε. Κάπου άνοιξε μια πόρτα, το φως με τύφλωσε. Μια σκιά στάθηκε στο άνοιγμα. Έβαλα όση δύναμη μπορούσα και κατάφερα ν’ απλώσω το χέρι μου στη γριά. Ύστερα ξαφνικά η πόρτα έκλεισε με θόρυβο κι όλα ησύχασαν.

    Ξύπνησα ξημερώματα, ξεκούραστος κι ανάλαφρος. Το σπίτι ήταν άδειο. Κοιτάχτηκα στον καθρέφτη της ντουλάπας. Τα χρόνια είχαν περάσει, ήμουνα πια στα εικοσιπέντε. Βγήκα στο δρόμο. Στην απέναντι οικοδομή οι εργάτες είχαν ανάψει φωτιά σ’ ένα κομμένο βαρέλι για να ζεσταθούν. Έβγαλα από την τσέπη το μαύρο σκουφί που έσφιγγα στο χέρι μου, το έριξα στη φωτιά κι έμεινα λίγο να το δω να καίγεται. Ο πατέρας μου είχε πεθάνει, το είχα πάρει απόφαση. Η Μόρα είχε φύγει. Ήμουν ελεύθερος.

* «Ο Ανεμοστρίφουλας», στη συλλογή διηγημάτων Η Χώρα. Αληθινές

ιστορίες, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2014.

ΟΙ ΑΦΕΛΕΙΕΣ

«Να σας κάνω “ωφέλειες”»; την είχε ρωτήσει η κοπέλα στο κομμωτήριο. Μάλλον Αλβανή ήταν. 

    Ωφέλειες; Γέλασε από μέσα της. 

    Ναι, καλό ακούγεται. 

    Χάζευε αφηρημένα στον καθρέφτη την αεικίνητη κοπελί­τσα, τις άλλες πελάτισσες, τις προθήκες με τα σαμπουάν και τα καλλυντικά, τις αφίσες. Ύστερα κοίταξε μπροστά το πρόσωπο με τις αφέλειες. 

Ο καθρέφτης άδειασε, το κομμωτήριο μέσα του έσβησε κι έμεινε μόνο μια θαμπάδα. Σαν να κοίταζε από ένα παράθυρο έξω στην ομίχλη, μια σχολική αίθουσα ξεπρόβαλλε σιγά σιγά και ήρθε κοντά. 

    Είναι η μέρα της φωτογράφισης. Τα παιδιά μαζεμένα σε μιαν άκρη περιμένουν τη σειρά τους, ανυπόμονα. Έρχεται και η δική της σειρά. Τρέχει καμαρωτή, με την μπλε κορδέλα στα μαλλιά και το καινούργιο κούρεμα με τις αφέλειες. Η ποδιά της καθαρή, ο γιακάς κατάλευκος. Κάθεται στο θρανίο. Ο φωτο­γράφος τής λέει να στήσει πιο όρθιο το κορμί της και να χαμο­γελάσει. Πιάνει το μολύβι και κάνει πως γράφει στο τετράδιο μπροστά της. 

    Τέλειωσε η φωτογράφιση, σηκώθηκε. 

    «Πώς σας φαίνεται;» ρώτησε η κοπέλα. 

    Η δασκάλα τούς μοιράζει τις φωτογραφίες. Παίρνει τη δική της με λαχτάρα. Το κορίτσι κοιτάζει το φακό με τα μεγάλα μά­τια του και χαμογελάει. Το χέρι της κρατάει χαλαρά το μολύβι. Είναι όμορφη. Οι αφέλειες της πηγαίνουν. Είναι ευτυχισμένη. Πίσω της κρέμεται ένας μεγάλος χάρτης. Δεν φοβάται το μέλ­λον. Δεν φοβάται τίποτα. 

    «Ωραία είναι, σ’ ευχαριστώ πολύ», είπε στην κοπέλα. 

    Έβρεχε έξω. Άνοιξε την ομπρέλα να μη χαλάσει τα μαλλιά της. 

    Έφτασε στο σπίτι, κοιτάχτηκε στον καθρέφτη και κάθισε στο γραφείο της. Έβαλε ένα χαρτί μπροστά της, έπιασε το μο­λύβι κι άρχισε να γράφει: 

    «Να σας κάνω “ωφέλειες”;» την είχε ρωτήσει η... 

Έγραφε ακόμα όταν άνοιξε η πόρτα. 

    Έστησε το κορμί της όρθιο, σήκωσε το κεφάλι και χαμογέ­λασε αχνά στον φωτογράφο χωρίς να αφήσει το μολύβι. 

    «Πώς σου φαίνομαι;» ρώτησε τον άντρα της. 

    Ο άντρας της την κοίταξε. 

    Σαν μαθήτρια του Δημοτικού, σκέφτηκε. Δεν της το είπε. Δεν ήξερε πώς θα το έπαιρνε. 

    «Ωραία είναι», της είπε μόνο. «Σου πάνε». 

    Έφυγε, να τσιμπήσει κάτι και να πάρει έναν υπνάκο. 

 

Εκείνη συνέχισε αυτό που έγραφε: 

    ... Έφυγε, να τσιμπήσει κάτι και να πάρει έναν υπνάκο.

    Μετά σταμάτησε να γράφει. Δίπλωσε το χαρτί, άφησε πάνω το μολύβι κι ακούμπησε την πλάτη της στην πολυθρόνα. Πού την έχω καταχωνιάσει εκείνη τη φωτογραφία; αναρωτήθηκε.

Μετά σταμάτησε να γράφει. Δίπλωσε το χαρτί, άφησε πάνω το μολύβι κι ακούμπησε την πλάτη της στην πολυθρόνα. Πού την έχω καταχωνιάσει εκείνη τη φωτογραφία; αναρωτήθηκε. 

    Σηκώθηκε κι άρχισε να ψάχνει τα συρτάρια. Ξεφύλλισε όλα τα παλιά άλμπουμ. Πήρε τη σκάλα, ανέβηκε στο πατάρι, άνοι­ξε τις κούτες. Τίποτα. 

Μπροστά στον καθρέφτη του διαδρόμου στάθηκε. Κοίταξε βαθιά μέσα του, προσπαθώντας να μην κλάψει. 

    Πού το έχω καταχωνιάσει εκείνο το κορίτσι; 

Τότε το είδωλό της άπλωσε τα χέρια μέσα από το κρύσταλλο και την αγκάλιασε, της σκούπισε τα δάκρυα και της χάιδεψε τρυφερά τα μαλλιά. 

    «Εδώ είμαι», της ψιθύρισε στο αυτί. «Δες με, εδώ είμαι».

Η ΣΚΑΛΑ

Ήταν ακουμπισμένη με το πλάι στον τοίχο κι έβγαζε σε μια τρύπα στο ταβάνι. Ήταν μια σκάλα που δεν την ανέβαινε κανείς. Μπροστά της έστεκε η ψάθινη πολυθρόνα της γιαγιάς μου. Επίτηδες την έβαζε εκεί. Γιατί αυτή η γιαγιά ήταν σκληρή και άκαρδη. Είχε στην τσέπη φυλαγμένη μια μουτσούνα. Την έβγαζε συχνά, τη φόραγε και σε κοιτούσε. Το μάτι άγριο, σου πάγωνε το αίμα. Μπορούσε να σου απαγορεύσει να αναπνέεις. Να κοιτάξεις. Σίγουρα σου απαγόρευε να ανεβείς τη σκάλα.

    Καμιά φορά, όπως καθόταν, την έπαιρνε ο ύπνος και ροχάλιζε σαν δράκος που φυλάει τη σπηλιά του. Νυχοπατώντας τότε πήγαινα στο πλάι, έγερνα λίγο το κεφάλι και κοίταζα ψηλά στη μαύρη τρύπα. Η τρύπα αυτή ήταν στόμα. Φαφούτικο, μουρμούραγε μόνο κι έτρεμε το σπίτι. Έστηνα αυτί και άκουγα. «Έλα… έλα…»

    Μα δεν μπορούσα. Ποτέ δεν σηκωνότανε απ’ την πολυθρόνα η γριά η πανόγλα*, εκεί έτρωγε, εκεί κοιμόταν.

    Τη νύχτα έβγαινα κρυφά από το δωμάτιό μου. Έπεφτα στα γόνατα, παραμέριζα τα φουστάνια της και σερνόμουν κάτω από την πολυθρόνα. Ακουμπούσα το κεφάλι στο πρώτο σκαλί, προσεκτικά, μην τρίξει και ξυπνήσει ο δράκος. Στο σκοτάδι έστηνα αυτί και άκουγα το σαράκι να τρώει το ξύλο. Επίμονα, φιλότιμα.

    Έτσι είναι τα σαράκια, δεν έχουν τίποτα άλλο στο μυαλό τους. Τρώνε και τρώνε, να μη μείνει τίποτα. Κανένα ίχνος που να λέει, να, εδώ υπήρχε κάποτε μια σκάλα.

Θα σας το πω τώρα. Δεν είμαι σίγουρος. Ποτέ δεν είμαι. Καμιά φορά αμφιβάλλω αν αυτή η σκάλα υπήρξε. Όμως, από την άλλη, τη θυμάμαι καθαρά. Μπορώ να σας την περιγράψω σαν να είναι αλήθεια. Και μόλις γίνει αυτό, μόλις σας πείσω, τότε η σκάλα αυτή θα υπάρξει. Τότε και μόνο τότε.

    Μια φορά, μια φορά μόνο, τόλμησα και ανέβηκα ώς τη μέση. Κοίταξα, και είδα αμυδρά όσα είχε καταπιεί από πολύ παλιά, το κατασκότεινο ξεδοντιασμένο στόμα. Σκόνη κι αράχνες, έπιπλα διαλυμένα, παλιόρουχα, στρώματα, ένα σεντούκι. Όλα όσα αρμόζουν σε μια σοφίτα. Και μια κιθάρα. Οι χορδές της κρέμονταν σπασμένες, χαλαρές. Ήχησε τότε, με τον ήχο που έχει μια κιθάρα κλεισμένο μέσα της και περιμένει να ακουστεί, αρκεί να την κοιτάξεις.

    Πέρασαν από τότε πολλά χρόνια. Γκρεμίστηκε το σπίτι, έχτισαν άλλο εκεί, ο δράκος έχει πια πεθάνει. Όλα θα ξεχαστούν. Όλα φτιαγμένα από άμμο, ριγμένα σε μια αδυσώπητη κλεψύδρα. Κι όσο περνάει ο καιρός κυλούν οι κόκκοι, λιώνουν τα πράγματα και σβήνουν. Κι εγώ που ακόμα λαχταρώ να την ανέβω, ούτε που υπάρχει πια κανείς παλιός για να μου πει «ναι, εκείνη η σκάλα, τη θυμάμαι!»

    Αν δεν πιστέψετε κι εσείς ότι υπήρξε αυτή η σκάλα, ποτέ δεν θα υπάρξει. Θα μείνει για πάντα μια πλάνη, μια εικασία φτιαγμένη από την άμμο των ονείρων, και θα χαθεί κι αυτή σε κείνη την κλεψύδρα. Θα ξεχαστεί, κι εγώ θα μείνω εκεί στη μέση της παντοτινά, να ακούω το σαράκι της.

    Αν τύχει και σας πείσω, θα το καταλάβω. Και σας υπόσχομαι να την ανέβω μέχρι πάνω. Θα χωθώ στη μαύρη τρύπα, θα συμμαζέψω τα πράγματα και θα κουρδίσω την κιθάρα. Ύστερα, θα ανοίξω εκείνη την κασέλα και θα σας διηγηθώ όλα όσα βρω εκεί μέσα.

* Η πανούκλα, μεταφορικά η κακιά, μοχθηρή γυναίκα.