Τους χοχλιούς τους είχε μαζέψει η ίδια από μέρες. Ύστερα, ανάλογα την εποχή, μάζευε σταφύλια, σύκα, πορτοκάλια ή ρόδια. Από τα δικά της ή από τα αδέρφια της. Αμπελόφυλλα, κολοκυθανθούς, φασκόμηλο, ελιές, σταφίδες, μουσταλευριά, λουκάνικα, καλλιτσούνια, τυρί, καρύδια, αμύγδαλα, λάδι, κρασί, ξύδι, ρακή. Και πάνω πάνω ένα μπουκέτο μανουσάκια ή γαρύφαλλα, καμιά φορά κι ένα σημείωμα με οδηγίες. Ανορθόγραφο, γιατί είχε σταματήσει το σχολείο στη δευτέρα του δημοτικού, όταν οι Γερμανοί μπήκανε στο χωριό. Σκέπαζε το καλάθι με ένα πανί και το έδενε σφιχτά. Τέλος, έπαιρνε ένα κομμάτι χαρτόνι, συνήθως την πλάτη από ένα πακέτο τσιγάρα, έγραφε όνομα και διεύθυνση, του άνοιγε δυο τρύπες και το έδενε κι αυτό με σύρμα στο καλάθι.
Ο φορτηγατζής γύρναγε όλη την Πεδιάδα και μάζευε τα δέματα. Έπαιρνε το καράβι, έφτανε ξημερώματα Πειραιά και γύρναγε ύστερα την Αθήνα να τα μοιράσει στους ξενιτεμένους.
Ερχόταν και σε μένα, τον φοιτητή της μεταπολίτευσης και κατά φαντασία, εν πολλοίς, επαναστάτη, που μάθαινε τότε τσάτρα πάτρα πως η οικογένεια είναι ένα από τα κανάλια που ποτίζουν την εξουσία. Στην ηλικία που η ανάγκη για εξέγερση σε συνεπαίρνει τόσο, που άλλα αισθήματα τα κάνει να θεριεύουν κι άλλα τα αποξηραίνει, και μπορεί να σε κάνει τόσο σκληρό ώσπου να βγουν καρφιά από την καρδιά σου, για να κρατούν σε απόσταση κάθε τι που νομίζεις πως σε κρατάει πίσω.
Το κρασί όταν περνάει θάλασσα ξυδιάζει. Τα φρούτα έρχονταν συχνά πατικωμένα και λιωμένα. Από τη ζέστη στο αμπάρι η μουσταλευριά και τα καλλιτσούνια γρήγορα μούχλιαζαν. Και τα λουλούδια μαραμένα έρχονταν. Μα ήταν όλα ανεκτίμητα γιατί έφερναν την αύρα της γενέθλιας γης. Κι αγάπη, πολλή αγάπη.
Τις προάλλες βρήκα αυτό το σημείωμα στις σελίδες ενός παλιού βιβλίου.
Σκέφτομαι τώρα πως ίσως η εφηβεία θα έπρεπε να αρχίζει γύρω στα τριάντα. Τότε που έχεις πάρει τα πρώτα κρύα. Τότε που αρχίζεις να καταλαβαίνεις όσα ζεις κι είσαι σε θέση να διακρίνεις πίσω από τις λέξεις ποια πράγματα πρέπει να παίρνεις στην κυριολεξία και ποια είναι μεταφορές. Γενικές αλήθειες δηλαδή, που η εφαρμογή τους όμως θέλει προσοχή, εξειδίκευση και περισυλλογή και συχνά προϋποθέτει ήδη ένα άλλο κόσμο, καλύτερο, αλλιώς σε πάει αντίθετα από εκεί που θες και κάνει τα πράγματα χειρότερα, χαλώντας κι όσα αξίζει να φυλάξεις. Και να κρατάει μετά η εφηβεία για πάντα. Ξύπνιο μυαλό κι ανήσυχο μαζί και κατανόηση. Και με λέξεις που να μη μένουν μέσα σου, βαλσαμωμένες, ένα θλιβερό απόβαρο, ένα φορτίο τύψεων που θα κουβαλάς μαζί σου να σε λυγίζει ως το τέλος αλλά να βγαίνουν όταν πρέπει, όπως πρέπει, εκεί που πρέπει.
Παιδιά φεύγουν ακόμα από τα χωριά τους, πάνε στις πόλεις να σπουδάσουν. Άλλοι πάνε ακόμα πιο μακριά, σε ξένα χώματα, να βρουν την τύχη τους αφού ο τόπος μας, σε χέρια αρπακτικών, τους διώχνει. Αυτοί που μένουν πίσω, τους θυμούνται. Καλοτυχίζω όσους ξενιτεμένους παίρνουν καμιά φορά ένα τέτοιο δέμα, όσο γεμάτο με άχρηστα κι αν φαίνεται. Έκανα παραλήπτης, έκανα ύστερα κι αποστολέας και το πιστεύω. Μπορεί να γίνει αυτό το δέμα δέσιμο αγάπης, όχι με όποια αθλιότητα άφησαν πίσω τους, αλλά με ανθρώπους, πράγματα και τόπους που πραγματικά αξίζουν. Και γι' αυτό αξίζουν καλύτερη τύχη.
